Podczas mojej wieloletniej praktyki z zakresu prawa spadkowego wielokrotnie spotkałam się z pytaniami od klientów, jak stwierdzić swoje prawa do spadku po bliskiej osobie, czy też po innej osobie, jak wpisać się do księgi wieczystej nieruchomości jako właściciel po tych osobach, jak wypłacić pieniądze z rachunku bankowego po zmarłej osobie. Wiele osób uważa, że sam testament, w którym dana osoba jest wskazana jako spadkobierca, wystarcza do tego by dokonać wszystkich wskazanych powyżej czynności. Niestety ale w każdym przypadku czy mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym czy testamentowym należy przeprowadzić przed sądem postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku lub dokonać aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza. Jedynie dokumenty tj. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia, potwierdzają prawa do spadku danej osoby i dają prawo do rozporządzania majątkiem spadkowym.
Są dwie drogi by nabyć prawa do spadku po określonym spadkodawcy:
•przed sądem- postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku
•przed notariuszem- akt poświadczenia dziedziczenia
POSTĘPOWANIE O STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU
• Do którego sądu składamy wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po osobie zmarłej należy złożyć w sądzie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, właściwy jest sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
• Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Z wnioskiem może wystąpić każdy kto ma w tym interes prawny. Oznacza to, że zarówno spadkobiercy, a także ich następcy prawni mogą złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, ale także inne osoby, zupełnie obce, które nie są spadkobiercami. Do grupy tej należą np. wierzyciele spadkodawcy, wierzyciele spadkobiercy, wykonawcy testamentu, zapisobiercy, kurator spadku.
• Co należy wskazać we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku?
We wniosku należy wskazać wszystkie osoby zainteresowane, wskazując ich imiona i nazwiska, adresy, w tym także dane wnioskodawcy. Osoby zainteresowane to każdy czyich praw dotyczy wynik postępowania, a więc głównie dzieci, małżonek, rodzeństwo, rodzice zmarłego, czy też osoba wskazana w testamencie jeżeli został sporządzony. Są to wszyscy potencjalni spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Inaczej mówiąc osoby zainteresowane to wszystkie te osoby które w przypadku braku testamentu są spadkobiercami ustawowymi, a w sytuacji gdy testament został sporządzony i została w nim wskazana jedna spośród kilku możliwych spadkobierców lub zupełnie obca osoba, wszystkie osoby które byłyby spadkobiercami w razie dziedziczenia ustawowego, gdyby testament nie został sporządzony.
We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wskazać osobę zmarłego, datę jego śmierci oraz jego ostatnie miejsce zamieszkania.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku musi zawierać sentencję, a więc sformułowanie o co wnosi wnioskodawca.
W treści wniosku wnioskodawca powinien także wskazać czy zgodnie ze stanem wiedzy wnioskodawcy, zmarły pozostawił po sobie testament, jeśli tak to gdzie on się znajduje. Jeżeli wnioskodawca nie posiada wiedzy na ten temat, powinien to zaznaczyć w treści wniosku.
Do wniosku należy dołączyć dokumenty tj. odpis aktu zgonu spadkodawcy, odpisy aktów urodzeń bądź aktów małżeństw uczestników postępowania, w celu wykazania pokrewieństwa z osoba zmarłą. Do sądu należy złożyć tyle odpisów wniosku ilu jest uczestników postępowania.
• Co będzie się działo przed sądem w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku?
Przed wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku sąd musi przeprowadzić rozprawę, na której z urzędu zbada kto jest spadkobiercą. Sąd zbada czy spadkodawca pozostawił testament lub testamenty. Należy powiedzieć sądowi o wszystkich testamentach, nawet tych odwołanych.
W toku postępowania uczestnicy mogą podważyć ważność testamentu.
W toku rozprawy sąd odbierze zapewnienie spadkowe od zgłaszającego się spadkobiercy. Zapewnienie spadkowe stanowi dowód, że nie ma innych spadkobierców, niż ci którzy zostali już ujawnieni. Spadkobierca składa oświadczenie co do wszystkiego co jest mu wiadome. Sąd będzie pytał o stopień pokrewieństwa ze zmarłym, jakie było jego ostatnie miejsce zamieszkania, czy zmarły pozostawał w związku małżeńskim, czy zmarły miał dzieci, czy w chwili jego śmierci żyli jego rodzice. Sąd może także zadawać pytania o dalszych krewnych. Pytania sądu będą dotyczyć także tego czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czy zapadły orzeczenia sądowe o uznaniu któregoś ze spadkobierców za niegodnych dziedziczenia. Sąd bada także czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne.
W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców którym przypadł spadek, określając wielkość ich udziałów w spadku. Sąd wskazuje również na jakiej podstawie został nabyty spadek- testamentu czy ustawy.
W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd ustala zasady dziedziczenia. Sąd nie ustala składu majątku spadkowego czyli kto dziedziczy poszczególne przedmioty spadkowe. Wyjątek od tej zasady stanowi zapis windykacyjny oraz sytuacja w której spadkodawca w testamencie powierzył jednej lub kilku osobom przedmioty wyczerpujące prawie cały spadek.
AKT POŚWIADCZENIA DZIEDZICZENIA
Jest to notarialne poświadczenie dziedziczenia, stanowiące dowód że dany spadkobierca nabył prawa do spadku po określonym spadkodawcy, które ma taką samą moc jak sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Akt poświadczenia dziedziczenia może być sporządzony wyłącznie przez notariusza.
• Kiedy może zostać sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia?
Wszyscy spadkobiercy muszą złożyć zgodny wniosek o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia tzn. muszą być zgodni co do kręgu spadkobierców, wysokości przysługujących im udziałów, podstawy dziedziczenia (ustawowe czy testamentowe).
Przed notariuszem do aktu musza stanąć jednocześnie wszystkie osoby wchodzące w krąg spadkobierców ustawowych i testamentowych. Dla przykładu jeżeli zmarły powołał w testamencie jako spadkobiercę swojego jedynego wnuka, posiadając żonę i dwójkę dzieci, u notariusza musi być obecny wnuk jako spadkobierca testamentowy, żona oraz dwójka dzieci zmarłego jako spadkobiercy ustawowi.
Akt poświadczenia dziedziczenia może zostać sporządzony przy dziedziczeniu testamentowym i dziedziczeniu ustawowym, może go sporządzić każdy notariusz w kraju, bez względu na to gdzie przed śmiercią mieszkał spadkodawca.
Nie jest możliwe sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentów ustnych, wojskowych, podróżnych, a także wszelkich innych co do których notariusz nie jest w stanie stwierdzić autentyczności testamentu. Notariusz nie może sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia co do spadków otwartych przed dniem 1 lipca 1984 roku.
Zamieszczony na niniejszej stronie wpis ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi pomocy prawnej w rozumieniu ustawy Prawo o adwokaturze.