Zachowek to instytucja prawa spadkowego, której zadaniem jest ochrona najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed całkowitym pozbawieniem ich udziału w spadku. W przypadku, gdy testament lub inne rozporządzenie spadkowe pomija osoby uprawnione do zachowku, mają one prawo dochodzić swojego roszczenia.
Komu przysługuje zachowek? Jakie kroki należy podjąć, aby go skutecznie dochodzić?
Podstawowe zasady zachowku
Zachowek ma na celu ochronę interesów najbliższych krewnych zmarłego, którzy mogą zostać pominięci w testamencie. Są to przede wszystkim osoby, które w naturalny sposób mogłyby liczyć na wsparcie ze strony spadkodawcy za jego życia. Do grona tych osób należą:
- zstępni spadkodawcy, czyli dzieci, wnuki i prawnuki,
- małżonek spadkodawcy, czyli osoba pozostająca w związku małżeńskim ze spadkodawcą w chwili jego śmierci (instytucja zachowku nie dotyczy byłych małżonków),
- rodzice spadkodawcy, o ile spadkodawca nie pozostawił zstępnych.
Jakie są zasady ustalania wysokości zachowku?
Ustalanie wysokości zachowku to proces wymagający dokładnej analizy majątku spadkowego (prawa o charakterze majątkowym, które przysługiwały w chwili śmierci zmarłemu i podlegają dziedziczeniu) oraz praw i obowiązków wynikających z przepisów prawa spadkowego.
Wartość majątku spadkowego
Pierwszym krokiem w ustalaniu wysokości zachowku jest określenie wartości majątku spadkowego. Majątek spadkowy obejmuje wszystkie aktywa pozostawione przez spadkodawcę, a więc:
- nieruchomości,
- ruchomości,
- środki finansowe,
- inne prawa majątkowe (np. udziały w spółkach, prawa autorskie, licencje).
Przy ustalaniu wartości majątku spadkowego należy również uwzględnić pasywa, czyli zobowiązania i długi spadkodawcy. Wartość spadku oblicza się poprzez odjęcie wartości zobowiązań od wartości aktywów.
Darowizny
Przy obliczaniu wysokości zachowku należy uwzględnić także wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę za jego życia. Dotyczy to darowizn przekazanych osobom uprawnionym do zachowku, jak i innym osobom, w szczególności wtedy, gdy darowizny te miały znaczny wpływ na wartość majątku spadkowego. Darowizny te są doliczane do wartości spadku w celu ustalenia podstawy do obliczenia zachowku.
Ustalenie udziału spadkowego uprawnionego
Kolejnym krokiem jest określenie udziału spadkowego, jaki przysługiwałby uprawnionemu w przypadku dziedziczenia ustawowego. Uprawnieni do zachowku mają prawo do określonej części majątku spadkowego, niezależnie od treści testamentu. Udział ten jest określony prawem i wynosi:
- połowę udziału spadkowego – przysługuje spadkobiercom uprawnionym z tytułu dziedziczenia ustawowego,
- dwie trzecie udziału spadkowego – przysługuje spadkobiercom małoletnim oraz trwale niezdolnym do pracy.
Jak widzisz, sprawy spadkowe są skomplikowane. Przy dochodzeniu zachowku bardzo ważne jest również dotrzymanie obowiązujących terminów. Warto, żeby w przejściu przez ten proces pomógł Ci wykwalifikowany i doświadczony adwokat. To osoba, która dopilnuje wszelkich formalności i dotrzymania terminów, jednocześnie zwiększając Twoje szanse na szybkie rozwiązanie sprawy.