Wspólność majątkowa to ustrój majątkowy dotyczący osób, które zawarły związek małżeński. Wspólność powstaje z chwilą zwarcia małżeństwa i dotyczy zarówno związków zawieranych przed urzędnikiem stanu cywilnego, jak i ślubów wyznaniowych.
W praktyce wspólność majątkowa oznacza, że wszystkie przedmioty majątkowe, które zostaną nabyte w trakcie trwania małżeństwa są wspólne. Wspólność ustaje w chwili ustania małżeństwa. Są jednak sytuacje, w których do zniesienia wspólności majątkowej dochodzi w trakcie trwania małżeństwa. Jakie to sytuacje? Zniesienie wspólności majątkowej może nastąpić dobrowolnie lub przymusowo.
Dobrowolne zniesienie wspólności majątkowej
Dobrowolne zniesienie wspólności majątkowej następuje w wyniku zawarcia intercyzy. Intercyzę można zawrzeć przed zawarciem małżeństwa lub już w jego tracie. Zawarcie intercyzy wymaga wizyty w Kancelarii Notarialnej, gdyż umowa między małżonkami musi mieć formę aktu notarialnego.
W przypadku podpisania intercyzy przed zawarciem związku małżeńskiego wspólność majątkowa nie powstaje w ogóle. Każdy ze współmałżonków ma swój majątek osobisty sprzed zawarcia małżeństwa oraz majątek nabyty „dla siebie” po zawarciu małżeństwa.
W przypadku, kiedy decyzja o podpisaniu intercyzy zapada w momencie, w którym doszło już do powstania wspólności majątkowej niepodzielny dotąd majątek wspólny przekształca się we współwłasność. Następuje w tym przypadku równy podział wspólności majątkowej niezależny od wysokości zarobków małżonków.
Warto pamiętać o tym, że w trakcie trwania małżeństwa można zmienić intercyzę lub ją rozwiązać. W przypadku rozwiązania intercyzy, co do zasady powstaje między małżonkami wspólność majątkowa.
Przymusowe zniesienie wspólności majątkowej
Są sytuacje, w których małżonkowie nie chcą lub nie potrafią się porozumieć w sprawach majątkowych. Zdarza się, że jeden z małżonków trwoni wspólny majątek. Wówczas na wniosek małżonka, sąd może ustanowić rozdzielność majątkową bez zgody drugiego z małżonków. Taki stan rzeczy nosi nazwę „przymusowego ustroju majątkowego”.
Sąd nie ustanowi rozdzielności majątkowej na życzenie powoda czy powódki. Aby doszło do orzeczenia muszą być spełnione określone warunki, które określa się mianem „ważnych powodów”. Ważne powody uzasadniają ustanowienie rozdzielności majątkowej. Zalicza się do nich:
- długotrwałą separację faktyczną małżonków, która uniemożliwia im lub znacznie utrudnia współdziałanie w zarządzie ich majątkiem wspólnym;
- poważne zagrożenie interesu majątkowego któregoś z małżonków, np. w związku z trwonieniem majątku.
Co istotne, sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z datą wsteczną. Do takiego orzecznictwa dochodzi w wyjątkowych przypadkach, w szczególności, jeśli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Wsteczne zniesienie wspólności jest więc możliwe tyko o tyle, o ile w tej dacie istniały już ku temu ważne powody.
Zniesienie wspólności może zostać przeprowadzone na mocy prawa także w sytuacji, kiedy dochodzi do:
- ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, lub
- ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.
Uchylenie ubezwłasnowolnienia, a także umorzenie, ukończenie lub uchylenie postępowania upadłościowego skutkuje powstaniem wspólności majątkowej między małżonkami.