Wspólność ustawowa zwana również wspólnością majątkową powstaje w chwili zawarcia związku małżeńskiego. Oznacza, że wszystkie przedmioty majątkowe, które zostaną nabyte w trakcie małżeństwa są wspólne.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że wspólność ustawowa jako ustrój majątkowy dotyczy wyłącznie małżonków. Nie obowiązuje osób pozostających w z wiązkach nieformalnych. Jednocześnie w pojęciu wspólności ustawowej nie dokonujemy rozróżnienia na związki zawarte przed urzędnikiem stanu cywilnego oraz śluby wyznaniowe. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa wspólność powstaje w obu przypadkach i odnoszą się do niej te same przepisy.
Wspólność majątkowa a majątek osobisty
Mimo współdziałania w sferze majątkowej, małżonkowie zachowują samodzielność w kwestii majątku osobistego. Do majątku osobistego należą przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa, ale też przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej. Gdzie w tym przypadku plasuje się darowizna?
Wyjdźmy od definicji. Mianem darowizny określamy (Kodeks Cywilny art. 888) formę umowy, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swojego majątku. Mówiąc prościej, darowizna to środki finansowe lub przedmioty materialne, które są własnością darczyńcy i które przekazuje on komuś innemu, nie chcąc nic w zamian. Przekazanie środków finansowych, nieruchomości lub innych przedmiotów materialnych osobie pozostającej w związku małżeńskim rodzi pytanie o to, czy poczyniona darowizna wchodzi do majątku wspólnego. W przypadku zniesienia wspólności majątkowej w postaci intercyzy (aktu notarialnego) nie ma żadnych wątpliwości. Darowizna na rzecz jednego z małżonków nie wchodzi do majątku objętego wspólnością ustawową, gdyż taki formalnie nie istnieje.
Wspólność majątkowa a darowizna
W przypadku, w którym małżonkowie nie zdecydowali o zniesieniu wspólności majątkowej dysponują oni trzema masami majątkowymi – majątkiem wspólnym oraz majątkami osobistymi. W zależności od woli darczyńcy darowizna może wejść do majątku objętego wspólnością ustawową, ale nie musi.
Darowizna poczyniona na rzecz jednego z małżonków, nawet w momencie obowiązywania wspólności małżeńskiej, nie wchodzi do majątku wspólnego, chyba że darczyńca postanowi inaczej. Innymi słowy, darowizna stanowi majątek własny obdarowanego współmałżonka. W przypadku przeniesienia własności na podstawie umowy darowizny zawartej przez darczyńcę z jednym z małżonków z zastrzeżeniem, że przedmiot darowizny wchodzi do majątku wspólnego objętego wspólnością ustawową do wywołania takiego skutku prawnego nie jest wymagane przyjęcie darowizny przez drugiego z małżonków. Co to oznacza w praktyce? W momencie włączenia przedmiotu darowizny do mienia objętego wspólnością majątkową każdy małżonek uzyskuje pełnię uprawnień do tego przedmiotu, jakie wynikają z wspólności majątkowej.