Zastanawiasz się, co się stanie z prowadzoną przez Ciebie firmą w przypadku rozwodu? W polskim prawie domyślnym rozwiązaniem jest wspólność majątkowa, która obejmuje uzyskany w czasie trwania małżeństwa majątek – również ten firmowy. Oznacza to, że jeśli jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) została założona po ślubie, to środki, zyski, sprzęt czy licencje stały się częścią wspólnego „koszyka” majątkowego i mogą zostać podzielone po połowie.
W praktyce podział majątku firmowego nie jest ani szybki, ani tani. Dlatego tak ważne jest uporządkowanie dokumentacji finansowej, jasne określenie momentu rozpoczęcia działalności i ścisłe rozgraniczenie nakładów. Warto też skonsultować się ze specjalistą. Dobry prawnik w Warszawie lub adwokat od podziału majątku pomoże wypracować bezpieczne rozwiązania i zaplanować ochronę firmy przed skutkami rozwodu.
Firma założona po ślubie – domyślnie część majątku wspólnego
Jeśli przedsiębiorstwo (szczególnie jednoosobowa działalność gospodarcza) zostało założone po zawarciu małżeństwa i nie została zawarta intercyza, wówczas należy do majątku wspólnego małżonków. Obejmuje to całość wartości firmy – zyski, wyposażenie, licencje, pojazdy, prawa autorskie, kontrakty, a nawet środki na koncie firmowym. Co to oznacza w praktyce?
Przy podziale majątku każda wartość firmy podlega rzetelnej wycenie przez biegłego – uwzględnia się składniki materialne i niematerialne oraz długi. Następnie wartość firmy zostaje wpisana do masy majątku wspólnego i dzielona w udziałach. Osoba prowadząca biznes może zachować kontrolę na firmą, spłacając wartość udziału współmałżonka, na drodze ugody lub decyzji sądu.
Firma założona przed ślubem – wyjątki i nakłady wspólne
Jeśli jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) powstała przed zawarciem małżeństwa, stanowi ona majątek osobisty przedsiębiorcy. To oznacza, że sama firma – jej struktura, marka czy rejestracja – nie wchodzi do majątku wspólnego i nie podlega podziałowi w przypadku rozwodu. Jeśli jednak w trakcie małżeństwa firma była finansowana ze środków wspólnych – np. zakupiono sprzęt czy maszynę z pieniędzy uzyskanych razem – wtedy te nakłady mogą być dzielone.
Podstawy prawne
Podstawowe zasady dotyczące wspólności majątkowej małżeńskiej oraz podziału majątku po rozwodzie określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy (KRiO). Kluczowe przepisy, które mają zastosowanie do firm prowadzonych przez jednego z małżonków to:
- Art. 31 § 1 i 2 KRiO Domyślna wspólność majątkowa: Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jednego z nich. Co to oznacza? Jeśli firma została założona po ślubie (np. jednoosobowa działalność gospodarcza), jej wartość wchodzi do majątku wspólnego, niezależnie od tego, że formalnie jest zarejestrowana na jednego małżonka.
- Art. 33 KRiO – Majątek osobisty małżonka: Do majątku osobistego zalicza się m.in.: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte w drodze dziedziczenia lub darowizny, prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej (np. udział w spółce cywilnej). Co to oznacza? Firma założona przed ślubem jest majątkiem osobistym, a więc nie podlega bezpośredniemu podziałowi – jednak nadal możliwe jest rozliczenie nakładów ze środków wspólnych.
- Art. 45 § 1 KRiO – Zwrot nakładów: Małżonek może żądać zwrotu nakładów i wydatków poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty drugiego małżonka – i odwrotnie. Co to oznacza? Jeśli małżonkowie inwestowali wspólne pieniądze w firmę należącą wyłącznie do jednego z nich (np. na zakup maszyn, remont lokalu), to przy podziale majątku drugi małżonek może dochodzić zwrotu równowartości tych nakładów.
- Art. 58 § 3 KRiO – Podział majątku przy rozwodzie: Na wniosek jednego z małżonków sąd może dokonać podziału majątku wspólnego w wyroku rozwodowym, jeżeli nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Co to oznacza? Możliwy jest podział firmy już w wyroku rozwodowym, ale tylko jeśli nie wydłuży to postępowania. Często jednak podział majątku – w tym firmy – przeprowadzany jest w osobnym postępowaniu.
- Art. 567 § 1 KPC – Postępowanie o podział majątku: W sprawach o podział majątku wspólnego stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Co to oznacza? W praktyce, firma i jej składniki traktowane są podobnie jak inne składniki majątku (np. nieruchomość, samochód) i podlegają wycenie, spłacie lub innemu sposobowi rozliczenia.
W praktyce każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy – z uwzględnieniem dokumentów księgowych, źródeł finansowania, formy prawnej firmy i charakteru inwestycji. Warto w takiej sytuacji skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika lub skonsultować się z adwokatem od podziału majątku, aby zabezpieczyć swoje interesy i uniknąć błędów przy wycenie i rozliczeniu firmy w przypadku rozwodu.
Adwokat Justyna Hurej – założyciel i właściciel kancelarii – adwokat. Specjalizuje się w prawie upadłościowym – upadłość konsumencka i gospodarcza.
Prowadzi także liczne procesy w zakresie prawa cywilnego, w tym sprawy z zakresu prawa spadkowego, takie jak sprawy o zachowek, dział spadku, z zakresu prawa rodzinnego, takie jak rozwody, alimentacyjne i podziały majątku. Posiada także doświadczenie w postępowaniach z dziedziny prawa karnego zarówno jako obrońca, jak i pełnomocnik pokrzywdzonych.