dziedziczenie ustawowe i testamentowe

Spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych, które z momentem śmierci danej osoby, zwanym otwarciem spadku, przechodzą na jeden lub więcej podmiotów w wyniku dziedziczenia. Nie oznacza to, że spadkiem objęte są wszystkie prawa i obowiązki jakie miał zmarły za życia. Dzieje się tak z różnych przyczyn m.in. dlatego, że niektóre prawa i obowiązki wygasają z chwilą śmierci albo przechodzą na inne osoby które nie są spadkobiercami.

ZDOLNOŚĆ DZIEDZICZENIA – KTO MOŻE BYĆ SPADKOBIERCĄ?

Zdolność dziedziczenia czyli możność bycia spadkobiercą posiadają:

• osoby fizyczne żyjące w chwili otwarcia spadku. Oznacza to że osoby które zmarły przed spadkodawcą, a także osoby które zmarły jednocześnie ze spadkodawcą, nie mogą być spadkobiercami.

Dziecko nie urodzone, ale poczęte w chwili otwarcia spadku, jeżeli urodzi się żywe, również posiada zdolność dziedziczenia!

• osoby prawne, które istniały w chwili śmierci spadkodawcy

• fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę, jeżeli w ciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu zostanie wpisana do rejestru

• jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje osobowość prawną, jeżeli istniały w chwili śmierci spadkodawcy

Prawo spadkowe przewiduje dwa rodzaje dziedziczenia, ustawowe i testamentowe. Postanowienia testamentowe mają pierwszeństwo przed postanowieniami ustawowymi.

1.DZIEDZICZENIE USTAWOWE

Dziedziczenie ustawowe ma miejsce gdy spadkodawca nie sporządził testamentu lub testament jest nieważny albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą (np. odrzuciły spadek) lub nie mogą być spadkobiercami (np. osoby uznane za niegodne dziedziczenia). Reguły dziedziczenia ustawowego opierają się na stosunku pokrewieństwa, małżeństwa lub przysposobienia.

KRĄG SPADKOBIERCÓW USTAWOWYCH

Do spadkobierców ustawowych należy: małżonek, zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa spadkodawcy, dziadkowie, pasierbowie, gmina oraz Skarb Państwa.

I GRUPAmałżonek spadkodawcy oraz dzieci spadkodawcy i zstępni dzieci spadkodawcy.

W pierwszej kolejności dziedziczą:

– dzieci spadkodawcy i małżonek spadkodawcy

Jeżeli dzieci spadkodawcy zmarły wcześniej tj. przed spadkodawcą, to ich udział w spadku w ramach dziedziczenia ustawowego, przypada ich zstępnym tj. wnukom spadkodawcy. Zstępni dziecka spadkodawcy tj. wnuki spadkodawcy, mogą dziedziczyć zamiast dziecka w ramach dziedziczenia ustawowego również w przypadku, gdy doszło do zrzeczenia się spadku (jeśli umówiono się że zrzeczenie nie obejmuje zstępnych) bądź jego odrzucenia przez żyjące dziecko spadkodawcy lub okazało się ono niegodne dziedziczenia.

Członkowie tej grupy dziedziczą z ustawy w częściach równych, z tym wyjątkiem, że część małżonka nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku.

Na równi z dziećmi biologicznymi dziedziczą przysposobieni.

II GRUPAmałżonek, rodzice, rodzeństwo spadkodawcy oraz zstępni rodzeństwa spadkodawcy.

Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci, dochodzi do dziedziczenia ustawowego przez drugą grupę.

W skład II grupy spadkobierców ustawowych wchodzi:

– małżonek spadkodawcy oraz rodzice spadkodawcy

Udział małżonka wynosi 1/2 spadku, udział rodziców spadkodawcy wynosi po 1/4 spadku.

Jeżeli w chwili otwarcia spadku któreś z rodziców spadkodawcy już nie żyje, jego część przypada do podziału jego zstępnym tj. rodzeństwu spadkodawcy. Jeżeli zaś którekolwiek z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku jego udział przypada jego zstępnym.

Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci ani małżonka wtedy całość spadku przypada do podziału rodzicom spadkodawcy.

• III GRUPA – dziadkowie spadkodawcy oraz zstępni dziadków spadkodawcy.

Trzecią grupę osób uprawnionych z tytułu dziedziczenia ustawowego tworzą dziadkowie spadkodawcy, którzy otrzymują możliwość dziedziczenia w sytuacji braku zstępnych, małżonka, rodziców oraz rodzeństwa spadkodawcy i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, jego udział spadkowy przypada jego zstępnym, a w ich braku- pozostałym dziadkom.

Dziadkowie spadkodawcy dziedziczą w częściach równych.

• IV GRUPApasierbowie spadkodawcy.

Pasierbowie spadkodawcy dziedziczą gdy:

-nie ma żadnych przedstawicieli z powyższych grup osób uprawnionych do dziedziczenia ustawowego, a ponadto

-w momencie otwarcia spadku przy życiu nie może pozostać żadne z ich rodziców, czyli nie tylko małżonek spadkodawcy, ale również drugi rodzic pasierba

• V GRUPAgmina oraz Skarb Państwa.

W przypadku braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, w ostatniej kolejności jako spadkobierca ustawowy dziedziczy:

– gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, bądź Skarb Państwa

Skarb Państwa dziedziczy gdy nie można ustalić gminy bądź ostatnie miejsce zamieszkania znajdowało się poza granicami państwa.

Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji, a także małżonka przeciwko któremu spadkodawca za życia wytoczył powództwo o rozwód lub separację z jego winy, a powództwo to było uzasadnione.

2. DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE

Testament to jednostronna czynność prawna, mocą której spadkodawca (testator) rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci lub dokument obejmujący takie oświadczenie.

Testament jest ważny jeżeli spełnia przesłanki:

• spadkodawca posiada zdolność testowania tzn. posiada pełną zdolność do czynności prawnych

• testament musi być zgodny z prawem i z zasadami współżycia społecznego tzn. musi mieć odpowiednią formę

• brak wad oświadczenia woli w chwili sporządzania testamentu. Testament jest nieważny jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści; pod wpływem groźby.

• testament musi być sporządzony w odpowiedniej formie przewidzianej przez ustawę.

Są dwie formy testamentów:

1. zwykła- testament własnoręczny(holograficzny), notarialny i urzędowy(alograficzny)

2. szczególna- testament ustny, podróżny i wojskowy. Mogą one zostać sporządzone tylko w wypadku wystąpienia szczególnych okoliczności wskazanych w ustawie.

Niedochowanie formy powoduje nieważność testamentu.

•testament musi być sporządzony osobiście, nie można tego uczynić przez przedstawiciela np. pełnomocnika czy opiekuna

KRĄG SPADKOBIERCÓW TESTAMENTOWYCH

Zasadniczą funkcją testamentu jest dopuszczenie do dziedziczenia osób, które w przeciwnym razie by nie dziedziczy bądź też uprzywilejowanie niektórych spadkobierców ustawowych, przyznając im większe udziały w spadku niż przypadałaby im przy dziedziczeniu ustawowym. Oznacza to, że spadkodawca wedle swojego uznania powołuje do spadku określone osoby, zarówno fizyczne jak i prawne. Osoby te mogą należeć do krewnych spadkodawcy, ale mogą to być również osoby obce. Testament za życia spadkodawcy może zostać w każdej chwili w całości lub w części przez niego odwołany.

Zamieszczony na niniejszej stronie wpis ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi pomocy prawnej w rozumieniu ustawy Prawo o adwokaturze